Malbork. Most kolejowy i jego twórcy na znaczkach pocztowych

Nie ma wątpliwości, że rozwój cywilizacyjny i gospodarczy Malborka w XIX i XX wieku to efekt budowy linii kolejowej łączącej Berlin z Królewcem i mostów na Nogacie. Tak naprawdę korzystamy z tego do dziś.
Pierwszy most kolejowo-drogowy oddano do eksploatacji w 1857 roku (oficjalnie w 1858 r.). Budowę drugiego, dwutorowego mostu kolejowego rozpoczęto 30 kwietnia 1888 roku. Pierwsze pociągi przejechały po nim już w październiku 1889 roku, ale prace budowlane zakończono 25 października 1891 roku. Most ten, podobnie jak budowany w tym samym okresie most w Tczewie, był dziełem Johanna Wilhelma Schwedlera, naczelnego inżyniera Królewskich Kolei Pruskich, inż. Georga C. Mehrtensa i architekta Johanna E. Jacobsthala. Miał konstrukcję stalową o tzw. soczewkowym układzie dźwigarów.
Oprócz funkcji komunikacyjnych most spełniał zadania militarne, dlatego na przyczółku zachodnim wzniesiono dwie kwadratowe, a na wschodnim dwie prostokątne wartownie – kaponiery. Od strony wschodniej kaponiery połączono murem kurtynowym ze strzelnicami oraz zbudowano przejazdy bramne zamykane wrotami. Zainteresowanym funkcją fortyfikacyjną mostów malborskich polecam wydany w 2015 roku przewodnik „Twierdza Malbork” autorstwa W. Grabowskiego, J. Franczaka, T. Kowalskiego, P. Nowińskiego, M. Wojciechowskiego, M. Żebrowskiego. Tam też znaleźć można opis tego, co po moście pozostało, co możemy oglądać z okien pociągu lub podczas wycieczki w okolice aktualnie eksploatowanego mostu kolejowego.
W okresie międzywojennym na Nogacie przebiegała granica Niemiec z Wolnym Miastem Gdańskiem. Na mostach stanęły szlabany, a koło przedmościa wschodniego mostu kolejowego zbudowano urząd celny. Posterunek celny utworzono również od strony Kałdowa.
Działania wojenne w czasie II wojny światowej na terenie Malborka zakończyły się wysadzeniem mostów przez załogę Festung Marienburg 8 marca 1945 roku. Dla mostu drogowo-kolejowego z 1857 roku, dzieła Carla Lentze, był to koniec istnienia.
Po wojnie władze polskie do 1947 roku odbudowały prowizorycznie tylko most kolejowy przy użyciu dwóch jednotorowych przęseł ESTB – mostu produkcji brytyjskiej otrzymanego w ramach UNRRA, o kratownicy typu X z jazdą dołem. W latach 70. dwudziestego wieku, wykorzystując pozostałości po moście Schwedlera (m.in. filar), projektant inż. Konrad Kubiński stworzył konstrukcję blachownicową z jazdą górą, która po modernizacji w latach 2007-2014 służy nam do dzisiaj.
Bogata historia mostu kolejowego, powiązana ściśle z dziejami naszego miasta, zainspirowała środowisko malborskich filatelistów, którzy wspólnie z Urzędem Pocztowym Malbork 1 i w uzgodnieniu z Muzeum Miasta Malborka zaprojektowali i wydali w opcji „Mój znaczek” trzy znaczki o nominale A przedstawiające dawny most kolejowy na Nogacie w Malborku oraz jego twórców. To kolejne przypomnienie historii malborskich mostów po znaczkach wydanych w 2017 roku z okazji 160 rocznicy uruchomienia połączenia kolejowego Tczew-Malbork.
Jeden ze znaczków zdobi rysunek francuskiego parowozu "Nord", który w tym okresie (kursował od 1896 r.) ciągnął słynny pociąg "Balt-Orient Ekspres" przejeżdżający przez nasze mosty: tczewski przez Wisłę i malborski przez Nogat. Na marginesach arkusika ze znaczkami umieszczono logo Muzeum Miasta Malborka.
Znaczki powstały przy wydatnej pomocy pana Bernarda Jesionowskiego i pana Adama Murawskiego. Zainteresowani wydawnictwem proszeni są o kontakt z naczelnikiem UP Malbork 1: [email protected] lub wizytę w malborskiej poczcie przy ul. 17 Marca 38.

Tekst: Jerzy Zimnicki, projektant nowych znaczków i arkusika