Malbork. Szyszak husarski i napierśnik oficera gwardii królewskiej po „tournée” wróciły do zamku. Trafiły już na stałe na wystawę militariów

Od 5 września w Muzeum Zamkowym w Malborku można oglądać dwa nowe eksponaty, które znajdują się na wystawie militariów – szyszak husarski z przełomu XVII i XVIII w. oraz napierśnik oficera gwardii królewskiej z ok. 1725 r. Oba zabytki zostały zakupione dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Kolekcje Muzealne 2018.

Dyrektor Janusz Trupinda podkreśla, że decyzja ministra pozwala kontynuować program gromadzenia zbiorów w Muzeum Zamkowym w Malborku, w tym przypadku kolekcji militariów.

- Zakupiony szyszak i napierśnik to rzadkiej urody zabytki związane z okresem panowania króla Polski Augusta II Mocnego, który kilkakrotnie przebywał na malborskim zamku – wyjaśnia Janusz Trupinda. - Warto dodać, że przygotowana ekspozycja obu zabytków najpierw w Malborku, a potem w naszych oddziałach w Kwidzynie i Sztumie wpisuje się w obchody 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości i została wpisana do wydarzeń programu "Niepodległa".

Od 1 do 16 października zabytki można było oglądać w muzeum w Kwidzynie, a w drugiej połowie października na zamku w Sztumie. Teraz zabytki powróciły do Malborka i umieszczone zostały w docelowym miejscu ekspozycyjnym na wystawie oręża europejskiego. Muzeum zachęca do jej odwiedzenia.

Szyszak husarski z przełomu XVII i XVIII wieku

Szyszak ten jest elementem ochronnym, typowym dla uzbrojenia husarskiego z XVII i początku XVIII wieku. Jego ozdobą jest aplika (plakieta) wykonana ze złoconego mosiądzu z cyfrą królewską (monogram) króla Augusta II Mocnego (AR), która przykuwa uwagę swoją okazałą wielkością. Policzki hełmu również zdobią apliki, ale z wyobrażeniami głów maszkaronów oraz jedną, większą, ośmiopłatkową i szeregiem mniejszych, sześciopłatkowych rozetek. Hełm wieńczy wysklepiona kopułka ze sterczynką wykonana z mosiężnej, złoconej blachy ozdobiona motywami roślinnymi w niskim reliefie. Z tyłu dzwonu zamocowano nakarczek, który składa się z pięciu folg z mosiężnymi, złoconymi rozetkami.

W części czołowej hełmu zamocowana jest złocona, fantazyjnie wycięta plakieta. W jej centrum widzimy owalny medalion z monogramem wiązanym AR (Augustus Rex) na ośmioramiennej gwieździe pod koroną królewską. Gwiazda otoczona jest panopliami utworzonymi z armatnich luf z wyciorami i bez nich, sztandarów i trąbek sygnałowych ulokowanych tuż przy koronie oraz u podstawy kompozycji, w jednym rzędzie, naprzemiennie ustawionymi kotłami bojowymi, kulami i beczkami na proch. Plakieta wykonana jest niezwykle starannie, z dbałością o szczegóły.

Szyszak został wykonany metodą mieszaną kucia i odlewania ze stali i mosiądzu złoconego ogniowo. Poszczególne elementy połączono za pomocą nitów i rzemieni. Waga szyszaka wynosi 1,9 kg, jego wysokość – 31 cm, średnica dzwonu – od 20,5 do 22 cm, grubość blachy waha się od 1 do 1,5 mm.

Napierśnik oficera gwardii polsko-saskiej z lat około 1725–1730

Zapewne napierśnik należał do wysokiego rangą oficera polsko-saskiej gwardii królewskiej. Noszony był bez naplecznika, mocowany na plecach za pomocą rzemieni (szelek) przewleczonych wierzchem przez wąskie, wzdłużne otwory na wysokości ramion, które zaciśnięto na widocznych po bokach prostokątnych klamrach. Napierśnik wykuto z jednej płyty. Jego cechą charakterystyczną jest dobrze widoczna ość (krawędź) biegnąca przez środek.

W centralnej części napierśnika znajduje się ażurowa aplika z pozłacanego brązu, z dobrze widoczną cyfrą Augusta II Mocnego (Augustus Rex) pod koroną królewską, flankowana przez mięsiste, wolutowo wywinięte liście akantu i wsparta na kształtnym fartuchu wyłożonym liściem oraz na dwóch kotłach. Po obu stronach królewskiego monogramu, podobnie jak na wcześniej omawianej aplikacji szyszaka, widzimy panoplia. Różnią się one bardziej wysmakowanym, jednocześnie starannym i drobiazgowym opracowaniem plastycznym poszczególnych elementów składowych, ale też skromną ich liczbą.

Aplika stanowiła główną ozdobę napierśnika, będąc jednocześnie świadectwem zaszczytnej, wysokiej rangi oficera. Innymi dekoracjami, które zwracają uwagę są mosiężne, dekoracyjne nity o główkach w kształcie rozetek, które w liczbie 34, zostały równomiernie rozmieszczone wzdłuż opach, szyi i baskiny (wywinięta na zewnątrz dolna część kirysu).

Napierśnik został wykonany ze stali, a ozdoby z mosiądzu złoconego ogniowo. Wszystkie elementy wykonano metodą mieszaną kucia i odlewania, a apliki przymocowano nitami. Waga napierśnika wynosi 5,6 kg, jego wysokość – 48 cm, szerokość – 35 cm, a grubość blachy waha się od 2 do 6,5 mm.