Istotą prezentowanej wystawy stało się pokazanie procesu aktotwórczego oraz organizacji i funkcjonowania kancelarii, które wykształciły się w Prusach.
Organizacja kancelarii i zakres jej funkcjonowania ulegał w ciągu wieków wielu przeobrażeniom. Początkowo pojedyncze akta występujące w kancelariach średniowiecznych nie odgrywały większej roli, wystarczające były bowiem tzw. księgi wpisów, do których wpisywano w całości lub w streszczeniu otrzymane i wystawione przez urząd dokumenty.
Wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym zwiększyła się ilość spraw załatwianych w urzędach, co za tym szło, zwiększyła się i ilość korespondencji oraz różnego rodzaju zapisek urzędowych. Pracy było więcej, więc i wpisy do ksiąg stawały się coraz krótsze, a z akt zaczęto tworzyć załączniki do ksiąg wpisów. W ten sposób stopniowo księga wpisów zaczęła przekształcać się w księgę jedynie rejestrującą pisma wpływające i wypływające (czyli dziennik podawczy).
Na terenie państwa pruskiego łączenie luźnych pism dotyczące jednej sprawy zapoczątkowano w XVII-XVIII w. W drugiej połowie XVIII w. rozpoczęto ich zszywanie tworząc tzw. poszyty, które będą mieli Państwo okazję oglądać na wystawie.
Kancelaria pruska stała się więc kancelarią akt spraw gromadzonych w poszytach łączących pisma o wspólnej bądź jednorodnej treści. Istotą jej funkcjonowania była najogólniej mówiąc współpraca między sekretariatem, w którym sekretarze - najwyżej wykwalifikowani pracownicy kancelaryjni opracowywali koncepty pism - tzw. brudnopisy, a kancelarią - gdzie sporządzano czystopisy oraz registraturą-komórką, której zadaniem była rejestracja pism, formowanie akt spraw oraz opieka nad nimi.
Większość zachowanych pism kancelaryjnych poszczególnych urzędów to głównie koncepty, tzw. brudnopisy pism, które pozostawiano w kancelarii. Czystopisy bowiem trafiały do adresatów. Żeby prześledzić więc całość sprawy i korespondencji, należałoby zajrzeć do akt zarówno nadawcy jak i adresata.
Na prezentowanej wystawie znajdą Państwo przykłady pism urzędowych, m.in. przykład pisma pisanego systemem pagina fracta - z łacińskiego strona złamana, gdzie kartę zginano wzdłuż na pół i zapisywano tylko prawą stronę, lewą zostawiając na odpowiedź, bądź komentarze, przykłady formularzy aktów stanu cywilnego, czy ksiąg wieczystych. Należy pamiętać, że pismem urzędowym w Prusach było pismo neogotyckie, które funkcjonowało tu aż do lat 40-tych XX w., stąd wszystkie prezentowane dokumenty są zapisane właśnie neogotykiem.
Dla uatrakcyjnienia wystawy wspólnie z Muzeum Zamkowym staraliśmy się wzbogacić ją o zdjęcia i eksponaty, odtworzone zostało również miejsce pracy kancelisty. Zapraszamy więc serdecznie do obejrzenia wystawy.
Justyna Górska, Archiwum Państwowe w Elblągu z siedzibą w Malborku
21 kwietnia II tura wyborów. Ciekawe pojedynki
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?