Malbork. Festiwal Boże Narodzenie w Sztuce odbywa się od 30 lat. Tak było podczas poprzednich edycji tej wyjątkowej miejskiej imprezy

Pewnie gdyby nie koronawirus, XXX Festiwal Boże Narodzenie w Sztuce byłby okazją do świętowania w całym Malborku. Bo to jubileusz niezwykłego wydarzenia, które zrodziło się w głowach samych artystów. Jak widać, idea przetrwała i połączyła ludzi na dziesięciolecia.

Był 1990 r. Dopiero co narodziła się samorządność, bo to był pierwszy rok, gdy do gabinetu w Urzędzie Miasta wniesiono fotel burmistrza. Zniknęła więc Miejska Rada Narodowa i naczelnik miasta. Miejski Dom Kultury miał jeszcze swoją siedzibę w dawnym „Włókniarzu” przy ul. Piastowskiej, tocząc bój o nagle niepotrzebny Dom Partii na pl. Słowiańskim.

I choć kultura nie miała jeszcze swego domu, zupełnie nie przeszkadzało to jednoczyć się malborskim artystom. Tak właśnie narodziło się Boże Narodzenie w Sztuce, choć wtedy jego ojcowie nie mieli planu na dziesięciolecia.

Festiwal Boże Narodzenie w Sztuce to cykl corocznych imprez, to lata zmagań pomysłodawców i organizatorów o powstanie, a później o utrzymanie Festiwalu. Kolejny już Festiwal pozwala mówić o wytworzeniu się tradycji ze sztuką bożonarodzeniową. Kiedy w 1990 r., w Domu Apostolskim w Malborku, otwarto pierwszą wystawę twórców „Boże Narodzenie w malarstwie”, nikt tego nie przeczuwał. Zwyczajna wystawa, ale jakże trafna, skoro przerodziła się w Festiwal, zachęcając inne muzy do czynnego uczestniczenia w tym jedynym swego rodzaju działaniu artystycznym – pisał w grudniu 2000 r. śp. Jerzy Kremp, malarz, dyrektor Powiatowego Ogniska Plastycznego, jeden z twórców festiwalowej idei, Zasłużony dla Miasta Malborka.

Wspomniany Dom Apostolski to obecny kościół parafialny pw. Zesłania Ducha Świętego na Piaskach. Wernisaż wystawy obrazów o tematyce sakralnej był iskrą, która rozpaliła wtedy wiele serc. W skład pierwszego Komitetu Organizacyjnego Festiwalu weszli: Jolanta Leszczyńska, Alicja Michalska, Jerzy Kremp, Andrzej Krzemiński, Wawrzyniec Zamkowski, Mariusz Mierzwiński, Józef Pałka i Janusz Biskupski. To przedstawiciele instytucji kultury, przede wszystkim Miejskiego Domu Kultury, ale także Muzeum Zamkowego oraz Urzędu Miasta.

Głównym celem, który przyświecał organizatorom, było kultywowanie tradycji bożonarodzeniowych, przybliżanie ich dzieciom i młodzieży oraz, co nie mniej ważne, organizowanie dużej liczby koncertów z ambicją angażowania wysokiej lasy artystów, ku zadowoleniu mieszkańców Malborka – tłumaczył przy okazji 20-lecia festiwalu Janusz Biskupski, wieloletni przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Festiwalu Boże Narodzenie w Sztuce.

Wspólne śpiewanie kolęd to nieodłączny element Bożego Narodzenia. Nic dziwnego, że muzyka od początku była ważnym elementem malborskiego festiwalu. Przez wiele lat nad repertuarem czuwał maestro Wawrzyniec Zamkowski.
- Jego doskonała „znajomość materii” przyczyniła się do udziału w naszym muzycznym świętowaniu wyjątkowych gości, takich jak: Ars Nova, Schola Cantorum Gedanensis, Spirituals Singers Band, czy też Poznańskich Słowików pod dyrekcją prof. Stefana Stuligrosza – wspominali organizatorzy dekadę temu. - Chęć sprowadzenia doskonałych artystów była ogromna. Powstawał wówczas jednak dylemat, jak za posiadany budżet zrealizować jeszcze, cieszące się coraz większym powodzeniem, konkursy dla dzieci i młodzieży oraz publikować dobrej jakości wydawnictwa. W takich chwilach służyli nam niezawodni malborscy sponsorzy.

Dzięki temu na festiwalowej scenie wystąpili m.in. Affabre Concinui, Krystyna Prońko, Natalia Niemen, Mieczysław Szcześniak, Ewa Bem, Edyta Geppert, Anna Maria Jopek, Hanna Banaszak, Joanna Liszowska, Lidia Stanisławska, Bogusław Morka, Zespół Pieśni i Tańca „Mazowsze”, Trebunie-Tutki, Krywań, Magda Steczkowska, Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”, Pectus, Sound'n'Grace.

Ważnym elementem Festiwalu Boże Narodzenie w Sztuce od początku jest jego oprawa graficzna. Jej twórcą jest Andrzej Krzemiński, znany malborski artysta.
- Tak, wszystkie pomysły powstały w mojej głowie, szkice wyszły spod mojej ręki, ale nad realizacją pracował sztab ludzi. Używając wyobraźni i ołówka przenosiłem na papier jakąś myśl, a potem wspólnie spędzaliśmy długie godziny, by projekt przybrał realną formę – dzielił się 10 lat temu swoimi wspomnieniami Andrzej Krzemiński.

Warto pamiętać, że 30 lat temu komputera nie było w każdym domu, w kieszeniach nie nosiło się smartfonów, którymi można robić zdjęcia i kręcić filmy, a i druk wyglądał trochę inaczej niż teraz.

Pierwsze projekty folderów, plakatów, powstawały, można powiedzieć, „metodą chałupniczą”. Robiłem rysunki na kalce technicznej, a chcąc uzyskać gwiazdki, ręcznie wypełniałem tło na ciemno. Dziś wystarczy kliknąć kilka razy myszką komputera… Ale z sentymentem wspominam tamten czas. Teksty do pierwszego folderu pisał na Mariusz Mierzwiński, redakcją zajmowała się Alicja Michalska, ja wycinałem litery, kompletowałem fotografie – oprócz moich, korzystałem ze zbiorów Lecha Okońskiego - opowiadał Andrzej Krzemiński.

Foldery się zmieniały formę i objętość, ale jedno się nie zmieniło: to niebieskie tło i charakterystyczny znak, który od lat kojarzy się z malborską imprezą.

Natchnieniem do powstania znaczka był dla mnie detal architektoniczny z portalu Zamku Wysokiego. Zauważyłem go podczas zajęć, które prowadziłem w muzeum z młodzieżą. Od razu wiedziałem, że mi się przyda. Już w drugiej edycji wykorzystałem ten symbol, a na III Festiwal został zgrafizowany i odtąd używany jest jako logo – tłumaczył Andrzej Krzemiński.

Muzyka i teatr to nieodłączny element Festiwalu Boże Narodzenie w Sztuce. Kolędują najmłodsze dzieci z malborskich przedszkoli, ale i starsze, ze szkół.

W tym roku po raz pierwszy kolorowe przedszkolaki nie poruszą serc jurorów. Nie wystąpi też artystycznie uzdolniona młodzież. Pandemia sprawiła, że niemożliwa jest organizacja przeglądów, konkursów i koncertów.

Ale konieczność zachowania społecznego dystansu nie przeszkodzi w przypomnieniu, jak było pięknie, wzniośle i wzruszająco było przez te wszystkie lata.

Pomysł zorganizowania Festiwalu okazał się całkowicie sensowną imprezą w odczuciach odbiorców. Gest artysty, jego wybór odzwierciedlający moty ikonograficzny w szerokim jego pojęciu dał w efekcie tyle ciekawych rezultatów, że impreza objęła coraz szersze kręgi odbiorców. Znaki zapytania i wzruszenia, które pojawiały się w czasie festiwalowych prezentacji są sprawami, których wstydzić się nie należy. Wzruszenie jest rzeczą, którą jest trudno kupić – podkreślał Jerzy Kremp.

Tym bardziej warto cofnąć się do lat minionych. I jeszcze raz przeżyć to, co stało się wspólną tradycją malborczyków. Zdjęcia prezentujemy w naszej galerii.