Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Malbork po wojnie. Stare afisze z lat 1946-1949 też pokazują, jak wyglądało życie w powojennym mieście

Radosław Konczyński
Źródło: Polona - cyfrowa Biblioteka Narodowa
Wiele o życiu w Malborku w pierwszych latach po II wojnie światowej można wyczytać pomiędzy słowami… ze starych afiszy. W domenie publicznej cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona znajduje się pokaźny zbiór malborskich ogłoszeń z lat 1946-1949. Miasto zniszczone w czasie działań wojennych odradzało się… w tańcu i ze śpiewem na ustach. W galerii powyżej można też zobaczyć kilka sztumskich afiszy.

W zasobach cyfrowej Biblioteki Narodowej znajdują się obwieszczenia, ogłoszenia i komunikaty lokalnych władz, Rejonowej Komendy Uzupełnień w Malborku, Milicji Obywatelskiej, organizatorów licznych zabaw tanecznych i imprez muzycznych. Na afiszach mieszają się jeszcze skutki wojennej pożogi, nastające już nowe „porządki dziejowe” i próby ułożenia sobie życia w nowym miejscu.

Przykłady. 15 maja 1946 r. St. Woźniak, pełnomocnik Rządu RP na obwód Malbork, wydał obwieszczenie, które było następstwem Zarządzenia Ministerstwa Ziem Odzyskanych z 6 kwietnia 1946 r. i Okólnika Wojewódzkiej Komisji Weryfikacyjnej w Gdańsku z 28 kwietnia 1946 r. Pismo dotyczyło uznania obywatelstwa polskiego.

„Osoby, które przed dniem 1 stycznia 1945 r. miały z tytułu obywatelstwa niemieckiego stałe miejsce zamieszkania w mieście Malborku i powiecie i udowodnią swoje polskie pochodzenie lub wykażą łączność z Narodem Polskim, a ponadto złożą deklarację wierności Narodowi i Państwu Polskiemu uznane zostaną za posiadające przynależność narodową. (…)

Nie będą uznane za przynależne do Narodu Polskiego osoby pochodzenia polskiego:
a) które swym zadawnionym i notorycznym zachowaniem wykazały pełne związanie z narodem niemieckim lub swe wrogie ustosunkowanie do polskości,
b) które dopuściły się jednego z przestępstw określonych w dekrecie z dnia 31 sierpnia 1944 roku o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy, winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców Narodu Polskiego (…)”.
Ogłoszenie dotyczyło także m.in. członków niemieckich organizacji, niemieckich działaczy plebiscytowych, nauczycieli niemieckich szkół i wielu innych grup (szczegóły na afiszu w galerii zdjęć).

„Sama przynależność do niemieckiego narodowo-socjalistycznej partii robotników i jej przybudówek nie stanowi w zasadzie podstawy do odmowy stwierdzenia polskiej przynależności narodowej, a to z uwagi na wielokrotnie stosowany przymus należenia do partii” - można przeczytać na afiszu.

Termin składania wniosków o stwierdzenie przynależności narodowej upływał 1 lipca 1946 r. Osobom zainteresowanym wszelkich informacji udzielał Urząd Pełnomocnika RP w Malborku.

Także 15 maja, ale w 1946 r. por. Edward Koszela, rejonowy komendant uzupełnień w Malborku, wydał ogłoszenie w sprawie „rewindykacji mienia i sprzętu wojskowego przekazanego innym Państwom w czasie odwrotu, względnie przekraczania granicy przez Oddziały Polskie w 1939 roku”.
Szczegółowe meldunki do 30 maja 1946 r. musieli złożyć w RKU w Malborku wszyscy żołnierze czynni i rezerwy, którzy w 1939 r. przekroczyli w oddziałach zwartych granice Węgier i Rumunii lub mieli informacje o takich oddziałach. (Obejrzyj afisz w galerii powyżej.)

W pierwszych miesiącach, a nawet latach po zakończeniu wojny polski już Malbork był we władaniu armii radzieckiej. Ale 4 lipca 1948 r. uroczyście powitane zostało Wojsko Polskie. Mieszkańcy zostali zaproszeni na to wydarzenie.

Obywatele! Na skutek starań Społeczeństwa Malborskiego – Dowództwo Sił Zbrojnych wyraziło zgodę na rozlokowanie na terenie miasta Malborka jednostki wojskowej.
WOJSKO POLSKIE – to robotnicy i chłopi, którzy włożyli mundury, aby służyć Narodowi i dlatego też Komitet Obywatelski wzywa wszystkich mieszkańców miasta Malborka, aby godnie przywitać żołnierzy i korpus oficerski jednostki” - można było przeczytać na afiszach (obejrzyj w galerii powyżej).

W ramach uroczystości odbyła się defilada, a po południu i wieczorem „festyn i zabawa ludowa na zamku”. Z archiwalnego plakatu dowiadujemy się, że grały tam dwie orkiestry wojskowe, były „tańce w salach zamkowych i na estradzie zamkowej, występy na estradzie zespołów orkiestralnych, śpiewaczych oraz solistów”, a „w godzinach wieczorowych po zmroku po raz pierwszy w Malborku ognie sztuczne na murach zamku”.
Wojsko mogło korzystać bezpłatnie z tych atrakcji, a cywile musieli zapłacić 50 zł za wstęp.

Nową formacją w powojennej Polsce była Milicja Obywatelska, która miała swoje święto. „Obywatele powiatu malborskiego” z afisza mogli się dowiedzieć, że 7 października 1948 r. „cała Polska obchodzić będzie uroczyście czwarty w odrodzonym Państwie Dzień Milicjanta”.

„Solidaryzując się więc z całą Polską i my powinniśmy w dniu tym dać wyraz naszej sympatii, uznania i docenienia – dla ogromu ofiarnej pracy Milicjanta. (…)Dzień ten niech stanie się tym łącznikiem pomiędzy obywatelem Milicjantem a ogółem społeczeństwa, niech stanie się łącznikiem radosnym, wdzięcznym, a zarazem pobudzającym Milicjanta do dalszej intensywnej pracy i utrwalania zdobyczy demokratycznych. (…) Milicja Obywatelska to przyjaciel, to obrońca interesów całego społeczeństwa. Milicja Obywatelska to siła i ostoja Demokratycznego, Silnego i Wolnego Państwa” - mogli przeczytać mieszkańcy na plakacie.

9 października 1948 r. odbył się capstrzyk, a dzień później wymarsz spod Capitolu i akademia w auli gimnazjum im. Sienkiewicza.

Z wniosków po obejrzeniu archiwalnych afiszy rysuje się obraz bujnego życia kulturalnego w mieście w pierwszych powojennych latach. Na sztuki teatralne, zabawy taneczne, koncerty chóralne, operetkowe czy „muzyki lekkiej” zapraszały m.in.:

  • Koło Pieśni i Muzyki Lutnia w Malborku,
  • Państwowe Gimnazjum i Liceum im. H. Sienkiewicza,
  • Koło Dramatyczno-Rewiowe przy Związku Walki Młodych w Malborku,
  • Teatr Świetlicowy Związku Zawodowego Pracowników Cukrowni Malbork,
  • Robotnicza Orkiestra Symfoniczna przy Związku Zawodowym Cukrowni Malbork,
  • Sekcja Teatralna przy Powiatowej Radzie Kultury i Sztuki w Malborku,
  • Towarzystwo Teatrów i Muzyki Ludowej RP Oddział Powiatowy w Malborku Koło Miłośników Sceny,
  • Powiatowy Komitet Opieki Społecznej w Malborku,
  • Okręgowe Pogotowie Straży Pożarnej w Malborku,
  • Zespół Muzyczny Polonia,
  • Komitet Powiatowy Organizacji Młodzieży TUR w Malborku,
  • Zarząd Powiatowego Koła Związku Inwalidów Wojennych RP w Malborku,
  • Powiatowy Związek Ogrodników w Malborku,
  • Związek Zawodowy Kolejarzy w Malborku.

To tylko przykłady. Jeśli chodzi o teatr, warto podkreślić, że mija właśnie 74 rocznica wystawienia „Odprawy posłów greckich” przez teatr szkolny Państwowego Gimnazjum i Liceum im. H. Sienkiewicza. Malborczycy mogli obejrzeć sztukę w niedzielę 12 maja 1946 r. o godz. 19.

Zabawa i rozrywka były ważne same w sobie, ale wielu imprezom przyświecał też dodatkowy cel. Na przykład Powiatowy Komitet Opieki Społecznej w Malborku urządził na rzecz ubogich Zabawę Ludową w Parku Miejskim, wtedy jeszcze dopisując na afiszu, że to „za mostem kolejowym”, bo nie każdy wiedział. Chyba tylko najstarsi mieszkańcy pamiętają, czy właśnie tam się odbyły: występy orkiestry, tańce, loteria fantowa, koło szczęścia, strzelanie z wiatrówek, poczta japońska. Organizatorzy zastrzegali, że w razie niepogody zabawa odbędzie się w sali Zarządu Miejskiego.

Dochód z imprez szedł też na odbudowę Warszawy, np. z przedstawienia w wykonaniu Zespołu Rodziny Milicyjnej Komendy Powiatowej Malbork. Ten sam cel oraz odbudowę kościoła parafialnego wybrał Powiatowy Komitet Obchodu Dnia Spółdzielczości 28 września 1946 r. w Malborku, organizując Spółdzielczą Zabawę Taneczną w lokalu Zarządu Miejskiego.

„Czysty zysk” trafił na biednych inwalidów wojennych i sieroty po poległych z Wielkiej Zabawy Karnawałowej 9 lutego 1947 r., na które Zarząd Powiatowego Koła Związku Inwalidów Wojennych RP w Malborku zaprosił mieszkańców do „sal własnych przy Targach Miejskich”.

Na remont sprzętu pożarniczego przeznaczony był natomiast dochód z „Wielkiej Zabawy Tanecznej”, którą zorganizowało Okręgowe Pogotowie Straży Pożarnej w Malborku w ogrodzie przy Kościuszki 19.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Wielki Piątek u Ewangelików. Opowiada bp Marcin Hintz

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na malbork.naszemiasto.pl Nasze Miasto