Malbork. Stary budynek przy ul. Armii Krajowej tak wygląda dzisiaj [ZDJĘCIA]. "Domek grabarza" od środka

To przed wojną rzeczywiście był domek grabarza, znajdował się na terenie cmentarza ewangelickiego przy kościele św. Jerzego (dzisiaj Matki Boskiej Nieustającej Pomocy). Przy tej okazji warto sięgnąć po ciekawe informacje na temat początków protestantyzmu w Malborku, które można znaleźć w opracowaniu przygotowanym przez Archiwum Diecezji Elbląskiej.

Otóż, gdy coraz więcej mieszkańców przechodziło na luteranizm, rajcy korzystając z prawa patronatu w 1526 r. oddali w ręce protestantów leżącą na południowych przedmieściach kaplicę św. Jerzego, pochodzącą z końca XIV wieku. Na początku XVIII wieku świątynia była zbyt mała dla powiększającej się liczby ludności ewangelickiej. Dodatkowo bardzo zły stan techniczny sprawił, że 18 czerwca 1707 r. położono kamień węgielny pod budowę nowego kościoła.

Brak pieniędzy znacznie hamował tempo robót. W mieście organizowano specjalne sponsorujące budowę loterie, a Rada Miasta szukała środków finansowych także daleko poza Malborkiem, jednak dopiero w 1711 prace budowlane ruszyły na dobre. Po ukończeniu budowy kościoła, dnia 9 lipca 1712 burmistrz malborski Bliwernitz położył kamień węgielny pod budowę przylegającej do niego wieży. Przyjmuje się, że wstępne poświęcenie nowego kościoła św. Jerzego w Malborku miało miejsce w Niedzielę Palmową 25 marca 1714, kiedy to po raz pierwszy trzej kaznodzieje luterańscy wygłosili w nim Słowo Boże. Uroczystą konsekrację świątyni odłożono do czasu ukończenia budowy organów” - można przeczytać w opracowaniu Archiwum Diecezji Elbląskiej.

Do końca II wojny światowej Malbork był zamieszkany w trzech piątych przez ludność ewangelicką, która nadal spotykała się w kościele św. Jerzego. Pastor Eugen Waldemar Gayk, pełniący posługę od 1925 r., jako jeden z ostatnich wyjechał z Malborka 24 stycznia 1945 r. Pastor Walter Treidel, proboszcz parafii św. Jerzego od 1934 r., wraz z większością niemieckiej ludności Malborka ewakuował się przed nadciągającym frontem do Niemiec.

Tych bezcennych informacji o religijności w niemieckim Malborku w XIX i XX w. dostarcza archiwum ewangelickiej superintendentury i parafii św. Jerzego w Malborku, odkryte jesienią 1998 roku na plebanii parafii MBNP i złożone w Archiwum Diecezji Elbląskiej.

W źródłach historycznych można też znaleźć informacje o zarządcy cmentarza parafialnego św. Jerzego. I tu wracamy do „domku grabarza”. Budyneczek powstał w 1913 r. i mieszkał w nim opiekun nekropolii. Z wpisu w gminnej ewidencji zabytków wynika, że w 1914 r. tę funkcję pełnił Adolf Sadowski.

Po II wojnie światowej budynek przez dziesiątki lat był wykorzystywany na funkcje mieszkalne. W XXI wieku ze względu na stan techniczny domu zostali z niego wysiedleni lokatorzy. Gdy stał już pusty, o przekazanie nieruchomości z pustostanem wystąpiły władze powiatu, co wiązało się z planami budowy nowego bloku operacyjnego na terenie wzdłuż szpitalnego muru.

Powiat przejął zniszczony dom z otoczeniem, projekt inwestycji jednak nie doszedł do skutku ze względu na zbyt duży koszt (ok. 20 mln zł). „Domek grabarza” opanowały osoby bezdomne. Kilka lat temu dostęp do ruiny został solidnie zabezpieczony. Tak przynajmniej się wydało. Tak "na oko" wydaje się i dziś. Wytrwali jednak znajdą „lukę”, przez którą można dostać się do środka. Kilka lat temu zamieściliśmy zdjęcia z wnętrza, gdy jeszcze dostęp był całkiem swobodny. Fotografie w galerii powyżej pochodzą z soboty (5.12.2020 r.). Różnica jest wielka…

Wydaje się, że obecnie najlepszym rozwiązaniem byłaby rozbiórka budynku i zagospodarowanie terenu przez szpital, który na nadmiar miejsca nie narzeka.