Tak wyglądał Malbork w czasach PRL. Co w 1975 roku widzieli turyści idący w stronę zamku?

Nim nastał sezon turystyczny, w 1975 r. w zamku w Malborku ruch był jak… na dworcu. W połowie lutego sceneria warowni posłużyła za tło filmu „Tylko Beatrycze”, przedstawiającego wydarzenia polityczne na przełomie XIII i XIV wieku w Polsce i w Europie. W produkcji reżyserowanej przez Stefana Szlachtycza wystąpili m.in. Zbigniew Zapasiewicz, ale i Jan Nowicki. Ten, który ponad dwie dekady później wcielił się w rolę Eryka w „Sztosie”, również kręconym w zamkowych murach.

W połowie lat 70. ubiegłego wieku zamek zamienił się w plan filmu Ewy i Czesława Petelskich „Kazimierz Wielki”. W postać króla wcielił się Krzysztof Chamiec. Ale nie tylko, bo młodego Kazimierza, nim zyskał przydomek „Wielki”, zagrał Maciej Orłoś.

ZOBACZ TEŻ: Malbork w filmach. Miasto nie ma kina, ale jest idealnym planem filmowym. Przez lata zagrało tu wiele gwiazd. Co było kręcone?

W marcu przy ul. Głównej, a więc w dzielnicy za Nogatem, otwarty został Wiejski Dom Towarowy. W PRL lubiono takie akcje, więc inwestycja powstała w ramach programu „W każdej gminie dom towarowy”. Co prawda Kałdowo było już w tym czasie miejskie, ale w budynku przy ul. Ceglanej 7 miała swoją siedzibę Gminna Rada Narodowa w Malborku. Obecnie mieści się tam Urząd Gminy Malbork.

Gospodarzem WDT był Wojewódzki Związek Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska".

Był w tym czasie jednym z najokazalszych i najlepiej zaopatrzonych obiektów handlowych - jak czytamy w „Kronice Malborka XX wieku. 1901-2000” Wiesława Jedlińskiego.

To był także rok oddania pierwszego z malborskich wieżowców w Śródmieściu. Stawiał je Zakład Budowlano-Montażowy nr 2 w Malborku, wchodzący w skład Elbląskiego Kombinatu Budowlanego.
Powoli zapełniał się również pawilon na Starym Mieście. 1 grudnia rozpoczęła tam działalność czytelnia dla dzieci i młodzieży. Nowoczesną oprawę plastyczną zapewnił placówce artysta malarz Jerzy Kremp, dyrektor wówczas Państwowego Ogniska Plastycznego w Malborku.

Kto planował wyprawę do Malborka na początku 1975 r., wiedział, że jedzie do miasta w powiecie malborskim, który znajduje się w województwie gdańskim. Ale w sezonie turystycznym wszystko się zmieniło. 28 maja 1975 r. Sejm PRL przyjął ustawę o dwustopniowym podziale administracyjnym Polski oraz zmianie ustawy o radach narodowych. Jeszcze tego samego dnia została ona ogłoszona w Dzienniku Ustaw i niemal z dnia na dzień weszła w życie. Malborczycy 1 czerwca 1975 r. obudzili się w województwie elbląskim i bez powiatu.

Ta tzw. gierkowska reforma administracyjna kraju zmiotła z powierzchni kraju łącznie 392 powiaty, w tym 78 miejskich, a w miejsce 17 województw i 5 miast wydzielonych, czyli Warszawy, Łodzi, Krakowa, Wrocławia i Poznania, wprowadzono nowy podział na 49 województw.

Jak ówcześni decydenci uzasadniali powody? Jak tłumaczyli w preambule ustawy, stało się to „ w celu dostosowania podziału administracyjnego do potrzeb przyśpieszonego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, stworzenia warunków bardziej sprawnego zarządzania gospodarką narodową oraz funkcjonowania władzy i organów administracji państwowej, a także w celu lepszego zaspokajania potrzeb społeczeństwa”.

Czy Malbork w 1975 r. żył z turystyki? Częściowo tak. Według danych publikowanych przez Wiesława Jedlińskiego, ruch turystyczny obsługiwało 186 przewodników.

Aż trudno uwierzyć, ale najbardziej luksusowy był wówczas Hotel Miejski. Który to? To nieczynny od lat hotel Zbyszko przy ul. Kościuszki.
Ale to właśnie w latach 70. ubiegłego wieku obiekt przechodził metamorfozę.
- Malborski Hotel Miejski to w pewnym sensie „staruszek”. Obiekt wybudowano w 1912 r. (taką datę podano w tekście – przyp. red.) według ówczesnych prawideł prowincjonalnej sztuki budowlanej, a więc z ciasnymi korytarzami, niezbyt efektownymi schodami itd. Współczesność natomiast stawia inne, wyższe wymagania – czytamy w artykule opublikowanym w „Dzienniku Bałtyckim” w czasie przebudowy.

W ten sposób usprawiedliwiano inwestycję, polegającą tak naprawdę na... zniszczeniu detalu architektonicznego na rzecz gładkich tynków, i nadbudowaniu trzeciego piętra. Zmieniło się również wyposażenie Te zabiegi miały poprawić kategorię hotelu z III na II, co miało na nowo skusić gości.

Stąd też malborski hotel-staruszek był przedmiotem krytyki jego bywalców, a zwłaszcza turystów, coraz bardziej dziś wymagających, którzy objeżdżają świat (chodzi mi o tych z dewizami), czy też nasze rodzime strony – chcą wygodnie wypoczywać i kulturalnie „pomieszkać” i w hotelu. Zresztą nie tylko oni – wiele osób korzystających z hotelu podczas podróży służbowych narzekało również na niski standard malborskiego hotelu i jego niewystarczające przystosowanie do współczesnych potrzeb – rozwijał swoją myśl autor tekstu opublikowanego w „Dzienniku Bałtyckim”.

W tamtym czasie w Hotelu Miejskim i Hotelu Turystycznym, czyli obiekcie przy ul. Mickiewicza, obecnie siedzibie Malborskiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego, było 163 miejsc noclegowych. Jak podaje w swojej książce Wiesław Jedliński, w 1975 r. w Malborku było jeszcze 187 miejsc, którymi dysponowało PTTK.
Kolejne 200 miejsc znajdowało się w schronisku wycieczkowym i campingu.

Co ciekawe, w połowie lat 70. ubiegłego wieku funkcjonowało w Malborku 5 restauracji, 9 barów i 7 kawiarni. Łącznie mogły pomieścić 700 klientów.
Gdyby tego było mało, czynne były 122 sklepy, w tym 48 spożywczych i 162 punkty usługowe.

Gdy turyści zmierzali do Malborka od strony Gdańska, w latach 70. mogli „śmignąć” przez Wisłę z Tczewa do Lisewa Malborskiego. Te sceny można było jeszcze zrekonstruować w 1997 r., gdy kręcono sceny do „Sztosu”. Teraz by się nie dało, bo część mostu drogowego zdemontowano...
Drogowcy dbali wówczas o tę trasę. Gdańskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych po zimie zmodernizowało ośmiokilometrowy odcinek od Malborka do Szymankowa.

PRZECZYTAJ TEŻ: Lisewo Malborskie. Przez powódź runął most na Wiśle odbudowany po II wojnie światowej. Ziemia malborska została odcięta od reszty regionu

Nie było wówczas jeszcze drogi krajowej nr 22. Za miejski odcinek trasy łączącej wschód i zachód kraju służyły ul. 17 Marca, Piłsudskiego i Kościuszki. Stamtąd doskonale widać było zamek.

Tak jak i z mostu kolejowego nad Nogatem do dzisiaj można podziwiać piękno warowni. Ależ to było wydarzenie, gdy oddawano go do użytku w połowie września 1975 r.!
Na miejscu meldunek o gotowości obiektu do eksploatacji Kazimierzowi Jacukowiczowi, wiceministrowi komunikacji, złożył Tadeusz Chmielewski, kierownik budowy. Inwestycję realizowano od stycznia 1973 r. Jak podkreślano w mediach, dwutorowy most był prototypowy na tamte czasy.

Jest to pierwszy most w kraju o konstrukcji stalowej spawanej przy montażu. Cenną zaletą jest lekka konstrukcja nie przesłaniająca widoku na zamek i miasto.

Jak wtedy wyglądał Malbork? Sami zobaczcie na zdjęciach udostępnionych przez Muzeum Miasta Malborka. Otrzymaliśmy zgodę na ich wykorzystanie w publikacji. Oryginały zostały przekazane z Heimatkreis Archiv Marienburg in Hamburg. Po zdigitalizowaniu i zabezpieczeniu, są przechowywane w muzealnym archiwum.
Projekt digitalizacji i zabezpieczenia zbioru „Marienburg/Malbork- utrwalenie dziedzictwa kulturowego miasta” został zrealizowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w programie „Kultura Cyfrowa 2019”.