Malbork. Kościół św. Jana Chrzciciela tuż przed „akcją ratunkową”. Zespół specjalistów zapobiegnie katastrofie

Kościół św. Jana Chrzciciela na Starym Mieście w najbliższych miesiącach częściowo zamieni się w plac budowy. Nawę północną z jej niebezpiecznie popękanymi sklepieniami trzeba ratować przed zawaleniem. Parafianie poprzenosili ławki, żeby zrobić miejsce ekipie specjalistów, we wtorek zaczęło się zabezpieczanie zabytkowego wyposażenia świątyni, a od środy będą ustawiane rusztowania. Ks. Robert Branicki, nowy proboszcz parafii, musi dostosować życie liturgiczne do obecnych warunków w obiekcie, z kolei do przeprowadzenia i nadzorowania remontu oddelegowany został ks. Michał Szwemin.

- Mimo ustabilizowania podłoża ściany północnej oraz związania ścian kościoła żelbetowym wieńcem podczas ostatnich dużych prac remontowych (w 2007 r. - dop. red.), sklepienia wymagają natychmiastowej interwencji i ustabilizowania. Aby przystąpić do właściwych wzmocnień, trzeba wykonać wiele prac dodatkowych, jak stemplowanie, czyszczenie od góry, naprawy przecieków w dachu, będą też zrobione dodatkowe badania tynków i wymalowań. Wysklepki będą czyszczone i wzmacniane metodami wręcz dentystycznymi, z uzupełnieniem brakujących spoin i podklejaniem cennych tynków. Na starych tynkach bowiem, w kilkunastu warstwach pobiały, kryje się długa historia remontów prowadzonych pomimo burzliwych dziejów wynikających z sąsiedztwa twierdzy malborskiej - wyjaśnia ks. Michał.

Sklepienia ratować będzie firma ZKR Zabytki Konserwacje Remonty sp. z o.o., ciesząca się renomą potwierdzoną wieloma realizacjami. Weźmy tylko Warszawę - to konserwacja wystroju kamiennego Biblioteki Królewskiej Zamku Królewskiego, sceny Amfiteatru i budynku Starej Pomarańczarni oraz kamiennych elewacji Pałacu na Wodzie w Muzeum Łazienki Królewskie, remonty elewacji zabytkowych kamienic na ul. Piwnej na Starówce, remont elewacji kościoła św. Jakuba na pl. Narutowicza.

- W naszym dorobku są również realizacje na terenie Europy. To kompleksowe prace remontowo-konserwatorskie Pawilonu Polonia Biennale w Wenecji, prace konserwatorsko-remontowe na cmentarzu wojennym w Bolonii, remont schodów przy kościele św. Antoniego we Lwowie - referuje Paweł Jędrzejczyk, prezes firmy, konserwator rzeźby kamiennej i elementów architektury.

Ponadto, firma pełni stałą opiekę w formie pogotowia konserwatorskiego m.in. dla Łazienek Królewskich i Ogrodu Saskiego.

- Z kościołem św. Jana Chrzciciela w Malborku firma zaznajomiona jest dobrze, gdyż prowadziła pod kierownictwem konserwator malarstwa, pani Doroty Miściuk-Jędrzejczyk badania konserwatorskie wnętrz i opracowywała programy prac konserwatorskich dla kościoła – dodaje ks. Michał.

Trzeba przypomnieć, że choć działania ratunkowe zaczynają się teraz, to już wykonano ogrom pracy podczas przygotowań, które trwały od listopada 2019 r.

- Polegały one na rozpoznaniu obiektu, przeprowadzeniu kwerendy, wykonaniu badań konserwatorskich i architektonicznych oraz, co bardzo ważne, rozpoznaniu stanu technicznego. Dopiero na tej podstawie powstał projekt do uzyskania pozwoleń na realizację remontu, zweryfikowany uzyskaniem pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków i pozwoleniem na budowę – przypomina ks. Michał.

Przedsięwzięcie jest niebagatelne ze względu na rangę zabytku, charakter prac i ich skalę. Dlatego warto przybliżyć również tych, którzy już przyłożyli rękę do tego dzieła. Prace badawcze i projektowe wykonała Pracownia Projektowa Architektura & Detal Dorota Śliwińska, od ponad 15 lat na rynku projektów konserwatorskich. Jej właścicielka to doświadczony projektant i badacz architektury, w przeszłości także wieloletni pracowniki Pracowni Konserwacji Zabytków Zamek.
Do kompleksowej oceny stanu kościoła św. Jana Chrzciciela zaprosiła blisko 30 specjalistów z różnych dziedzin.

- W kwerendzie uczestniczył mgr Bernard Jesionowski, wieloletni kustosz Muzeum Zamkowego w Malborku. Szczególną pracę wykonał inż. Piotr Szczepański, konstruktor-rzeczoznawca, od lat związany z pracami przy zabytkach. Badania mykologiczne, zawilgocenia i zasolenia to zadanie inż. Krystyny Czajkowskiej z firmy Revita Art. Prace inwentaryzacyjne metodą skaningową wykonał inż. Adam Chłopkiewicz z zespołem firmy Geo-metric, a badania georadarowe - inż. Jacek Adamiec z zespołem z GPR24.COM.pl. To także projektanci branżowi: inż. instalacji elektrycznych Jacek Łuczak i inż. instalacji sanitarnych Zbigniew Skopiński – wylicza Dorota Śliwińska.

Bernard Jesionowski wskazuje na kilka aspektów planowanych prac.

Musimy wiedzieć, że kilkanaście lat temu wzmocniono fundamentowanie kościoła, zostało wykonane palowanie, czyli ma stabilny fundament. To otworzyło drogę do prac naprawczych przy sklepieniach, które teraz się rozpoczną – mówi Bernard Jesionowski. - Po drugie, obiekt ma bardzo złożoną strukturę historyczną, która kształtowała się od końca XIII w. po wiek XVI, a nawet początek XVII. Ten kościół, który stoi dziś, zawiera w sobie pozostałości kościoła, który jest na obrazie z 1480 r., a którego ruiny zostały odbudowane. Ta złożoność obiektu również przełożyła się na to, że dzisiaj jest on „potrzaskany”.

Trzecia, bardzo ważna rzecz to fakt, że kościół uległ daleko idącym zniszczeniom w 1945 r.

- Spłonęły dachy nad nawą środkową i południową, a dach północnej po prostu spadł. Przez kilka lat obiekt stał bez dachu i to doprowadziło do spękań, czemu nigdy później nie zaradzano. Dlatego zbliżające się prace będą polegały na scaleniu sklepień, a drugim krokiem będzie zdjęcie tynków i konserwacja ewentualnych polichromii, których spodziewamy się na spływach sklepień - dodaje Bernard Jesionowski.

Na etapie wykonawczym będzie to już zadanie dla większego zespołu ludzi. Powiększy się on o ekipę inżynierów, konserwatorów malarstwa, ceramiki, detali architektury i kamienia, wyspecjalizowanych pracowników budowlanych – dekarzy, murarzy, tynkarzy, z których każdy posiada doświadczenie związane z obiektami zabytkowymi i nie tylko z tradycyjnymi, ale też nowoczesnymi technologiami budowlanymi.

Nie sposób nie poświęcić więcej miejsca osobie niezwykle ważnej dla całego przedsięwzięcia. Z ramienia parafii nad całością prac - w zakresie projektu, pozyskania i rozliczenia dotacji, a obecnie etapu wykonawczego – czuwa mgr inż. Grzegorz Parzyński. Posiada bogate doświadczenie w kierowaniu dużymi projektami. Był wieloletnim dyrektorem w największej w Polsce firmie budowlanej - Polimex Mostostal, gdzie odpowiadał miedzy innymi za budowę nowych zakładów rafineryjnych w Gdańsku i Płocku. Ponadto, był prezesem Terminal LNG S.A. oraz kilku spółek z Grupy Kapitałowej Polimex Mostostal S.A. Odpowiadał również za rynki bliskowschodnie (duże kontrakty m.in. w Iraku, Libii).

Orionistom znany jest z długoletniej współpracy charytatywnej prowadzonej na rzecz tego zgromadzenia.

- W latach 2005-2009 pan Grzegorz zorganizował dużą grupę indywidualnych i instytucjonalnych darczyńców oraz poprowadził kompleksową przebudowę wraz ze specjalistycznym wyposażeniem, znajdującego się w Łaźniewie pod Warszawą Zakładu Opieki Leczniczej dla osób wymagających opieki paliatywnej, w tym dla bezdomnych. Ośrodek prowadzony przez księży orionistów dysponuje 94 łóżkami i spełnia wszystkie wymogi przepisów szpitalnych – opowiada ks. Michał.

Działania ratunkowe w nawie północnej zostaną sfinansowane dzięki dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz wkładowi finansowemu zapewnionemu przez parafian. Muszą być wykonane i rozliczone w tym roku. Księża proszą mieszkańców o wyrozumiałość, bo nie obejdzie się bez utrudnień.