Malbork. Ekrany akustyczne na krajowej "22" to zagrożenie dla panoramy zamku i miasta. To opinia wojewódzkich służb konserwatorskich

Gdański oddział Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad przygotowuje się do przebudowy malborskiego odcinka drogi krajowej nr 22. To al. Rodła za skrzyżowaniem z ul. Mickiewicza w kierunku Elbląga i cała al. Wojska Polskiego.
Drogowcy muszą uzyskać decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach dla tego przedsięwzięcia drogowego. Tę wydaje burmistrz Malborka, który ocenia oddziaływanie trasy na otoczenie, przez które ona przebiega. I to nie tylko to najbliższe.

Nie da się ukryć, że z ruchowi samochodów na krajówce towarzyszy duży hałas. Pędzą przez środek miasta, często to obciążone towarem tiry, jadące tranzytem od granicy do granicy. Obowiązkiem zarządcy drogi jest wyeliminowanie tych uciążliwości. GDDKiA proponuje ekrany. Miałyby stanąć w dwóch miejscach. Jedno to odcinek za skrzyżowaniem z ul. Mickiewicza w kierunku sklepu E.Leclerc. Tam ustawiona planowana jest bariera po stronie bloków spółdzielczych o długości 162 metrów. Drugie miejsce to 111-metrowy odcinek na wysokości osiedla przy ul. Grudziądzkiej na Piaskach.
W materiałach przekazanych do Urzędu Miasta przez zarządcę drogi znajdują się wizualizacje ekranów w centrum. Dzięki nim nie trzeba sobie już wyobrażać, co by było, gdyby.

Ale pojawienie się tych wysokich dźwiękochłonnych barier cały czas stoi pod znakiem zapytania. Miasto niechętnie widzi tam jakiekolwiek obiekty, które przesłonią kierowcom widoki. Co ciekawe, podobnego zdania jest Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku, który ma prawo wnieść branżowe uwagi do raportu oddziaływania na środowisko.

Organ ochrony zabytków nie wyraża zgody na zaproponowane w raporcie o oddziaływaniu na środowisko w zakresie jego wpływu na zabytki oraz krajobraz, w tym krajobraz kulturowy, poprzez modernizację drogi krajowej nr 22 w proponowanym kształcie, w tym poprzez lokalizację ekranów akustycznych przy al. Rodła – czytamy w stanowisku gdańskiego WUOZ z 14 lutego 2022 r., które dotarło do malborskiego magistratu.

Najważniejszym z podnoszonych argumentów jest oddziaływanie na pokrzyżacki zamek, który został nie tylko wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego UNESCO, ale też za pomnik historii. A to zobowiązuje nawet wówczas, gdy obiekt tej rangi nie jest położony w bezpośrednim sąsiedztwie planowanej inwestycji.
- Stwierdzono, iż brak odniesienia się do strefy buforowej zamku oraz nie przeanalizowano wpływu na ekspozycję czynną i bierną zabytku klasy UNESCO – czytamy w piśmie służb konserwatorskich.

WUOZ powołuje się na postanowienia Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjętej w Paryżu 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury.
- Zapisy ww. Konwencji wyraźnie mówią o konieczności wyznaczenia oraz ochrony strefy buforowej wokół dobra światowego dziedzictwa rangi UNESCO, z uwzględnieniem ekspozycji czynnej i biernej, czyli panoramy obiektu, w celu zapewnienia należytej ochrony. Mając na myśli strefę buforową, ekspozycję bierną i czynną zamku, Konwencja nie określa wyłącznie przestrzeni bezpośrednio „przylegającej” do zamku. Strefa ta powinna obejmować również obszary oddalone od zamku, obejmujące nawet tereny gminy Malbork, które pozostają w wizualnym oraz funkcjonalnym związku z dobrem dziedzictwa narodowego – uzasadniają swoje stanowisko służby konserwatorskie.

W pierwszej chwili aż trudno w to uwierzyć, ale w Malborku, nawet stawiając 162-metrowy ekran akustyczny kilkaset metrów od pokrzyżackiej warowni, należy pamiętać o istnieniu budowli.

Zamek w Malborku, jak i samo miasto, jest obiektem wymagającym szczególnej oprawy w strukturze przestrzennej, w której funkcjonuje. Właściwa ekspozycja, zarówno czynna, jak i bierna, jest elementem jego zakotwiczenia w strukturze kulturowej miejsca. Ponadto, jest ona formą ochrony obiektu jako części szerszego krajobrazu urbanistycznego, na który składają się relacje tego obiektu z pozostałymi elementami kształtującymi przestrzeń, w tym także obiektami realizowanymi współcześnie – podkreśla WUOZ.

Ta szczególna dbałość o miejski krajobraz to nie tylko kwestia estetyczna. Konsekwencje prawne dla nieposzanowania wytycznych przywoływanej przez konserwatorów Konwencji mogą skutkować umieszczeniem zamku krzyżackiego w Malborku na liście dóbr zagrożonych lub całkowitym wykreśleniem z listy UNESCO.
- My o tym mówiliśmy rok temu w listopadzie. Mówiłem, że to nie jest tylko nasze stanowisko, ale tak zdrowy rozsądek nakazuje – odnosi się do stanowiska służb ochrony zabytków Jan Tadeusz Wilk, wiceburmistrz Malborka.

Faktycznie, władze miasta od dawna krytykują planowane przez GDDKiA ekrany akustyczne.

Z naszego punktu widzenia, opinia konserwatora jest pozytywna. My właściwie na ustawienie ekranów przy osiedlu na ul. Grudziądzkiej się zgadzamy. Ale niech drogowcy przyjadą do Malborka i odwrócą głowę w stronę tych zielonych ekranów przed mostem na Nogacie. Czy one rzeczywiście pomagają działkowcom? Zasłaniają całą perspektywę miasta. I napis „Malbork” na skarpie, i budynek Urzędu Miasta, i wieżę ciśnień. Psują miejską panoramę – podtrzymuje wcześniejszą opinię wiceburmistrz Wilk.

Pytanie, co ma zrobić druga strona na ograniczonej przestrzeni, a taka właśnie jest na odcinku al. Rodła między ulicami Mickiewicza i Sikorskiego. Drogowcy muszą spełnić normy dopuszczalnego poziomu hałasu, a mają negatywną opinię miasta i wojewódzkiego konserwatora zabytków o ustawieniu tam ekranów akustycznych.

Pojawia się postulat, że zieleń mogłaby przejąć część hałasu, ale by wprowadzić zieleń, która będzie pełniła funkcje izolacyjne dla hałasu pochodzącego z drogi, to musiałby być to co najmniej pas o szerokości 10 m po jednej i po drugiej stronie. Biorąc pod uwagę, że droga przechodzi przez ścisłe centrum miasta, nie ma tam takiego miejsca. Musielibyśmy wyburzać istniejące budynki, a tego nikt, ani władze miasta, ani mieszkańcy, po prostu sobie nie życzą. Musimy w dwóch miejscach postawić te ekrany – bronił wcześniej planów GDDKiA Piotr Michalski, rzecznik prasowy.

Mają być dołem nieprzeźroczyste, pochłaniające dźwięk, w części górnej przezroczyste. Drogowcy mają obsadzić je pnączami, by z czasem rośliny mogły nieco ukryć całą konstrukcję i „złagodzić efekt ściany”, jak mówił Piotr Michalski, a ekrany były nieco bardziej przyjazne dla mieszkańców i użytkowników drogi.
- A może trzeba lepszy asfalt położyć. Są takie nawierzchnie, które wygłuszają hałas uliczny. Jest droższy, nie można go solić. Ale dlaczego my mamy cierpieć? Jesteśmy 38-tysięcznym miastem z wciśniętą w środek drogą, to jeszcze ją blachami obłóżmy – mówi Jan Tadeusz Wilk.

Docelowe rozwiązanie, zdaniem instytucji, podpowiada się samo: wyprowadzenie ruchu z miasta. Takie jest też zdanie WUOZ, który uznaje, że „najbardziej właściwym rozwiązaniem dla miasta Malborka i jego dziedzictwa kulturowego będzie poprowadzenie drogi krajowej nr 22 poza jego granicami”.

Niech dadzą sobie spokój z tą drogą w mieście, zbudują obwodnicę, my im pomożemy o nią walczyć, a drogę zostawią nam. Poradzimy z nią sobie – wiceburmistrz Wilk jest podobnego zdania.

Co teraz zrobi GDDKiA? Czekamy na odpowiedź gdańskich drogowców, których poprosiliśmy o komentarz do stanowiska służb konserwatorskich.